Waxaa
diyaariyey Cabdiqani M. Calixagaa (qardhaawi)
Shaydaanku wuxuu
qofka u istaagaa wado kasta oo uu qofku doono inuu maro isaga oo isku dayaya
inuu dhumiyo, shaydaanku waa cadow sidii uu Nabi Aadam uu ugu ahaa cadow
ayuu qof kasta ugu yahay cadow, Ilaahay wuu noo sheegay waana nooga digay
wuxuuna noo cadeeyay dariiqa shaydaanka
wuxuuna
allaah quraanka ku yiri:{dhaldhalaalka aduunka yaanu idin dhagrin,
shaydaankuna sidoo kale yaanu idin dhagrin inta uu wax idiin qurxiyo aad
raacdaan, shaydaanku cadow ayuu idiin yahay ee ka dhigta cadow (faadir }. Aayad kale Allaah
wuxuu ku leeyahay {islaamnimada wada gala si guud
hana raacinina talaabooyinka iyo wadooyinka shaydaanka.} al baqara. Markii
uu sharcigu noo cadeeyey dhagarta iyo hagardaamada uu shaydaanku wado iyo
waliba wadooyinka uu kaa soo gali karo ayaa waxaa naloo tilmaamay waddo kasta
iyo sida laysaga ilaasho hagardaamada iyo shartiisa.
Waxyaalo qofka muslimka ah ka ilaalinaysa hagardaamada
Shaydaanka
1.
in layska ilaasho khamriga iyo khamaarka:
Ilaahay
(sw) wuxuu yiri isagoo la hadlaya dadka mu’miniinta ah {kuwa
xaqa rumeeyow khamriga, khamaarka, sanamyada, iyo bakhtiya-nasiibka waa qurun
kana mid ah camalka shaydaanka ee ka dheeraada, hadaad ka dheeraataan waxaad
mudan tihiin inaad liibaantaan. Wuxuu doonayaa shaydaanku inuu shaydaanku
dhexdiina dhigo cadaawad iyo is nacayb khamriga iyo khamaarka dartiis, idinkana
leexiyo oo idin hilmaamsiiyo xuska ilaahay iyo salaada ee ma tihiin kuwa ka
joogsanaya?}. Arimahaa la sheegay sida khamriga iyo khamaarku waa
wadooyinka ugu waawayn ee uu shaydaanku qofka uga awdo acmaashii daacaddii uu
Allaah u samayn lahaa, marka si aan shaydaan kuugu soo dhowaan waa inaad iska
ilaalisaa inaad samayso waxyaalaha ay aayadani kaa reebayso, haddii aad
samaysana shaydaan ayaa saaxiibkaa noqonaya wuxuuna ku ilawsiinaya xiriirkii
adiga iyo Allaah idinka dhexeeyey ee ay u wayn tahay salaadu, taa
haddaad dhumisana waxaad u gacan gashay shaydaan.
2.
Marka salaadda loo adamayo
Shaydaanku
haddii uu maqlo in salaadii loo adamay wuu cararaa isagoo ay ka baxayso
gadaashiisa neef ilaa uu ka tago meel aanu ka maqli karin aadaanka, marka uu
mu’adanku aamusana wuu soo laabtaa, marka salaada loo aqiimana wuu cararaa ilaa
uu sidoo kale ka tago meel aanu ka maqleen, marka iqaamadu dhamaatana wuu soo
noqdaa ilaa uu was-waasiyo qofka tukanay dabadeedna uu qofku garan waayo inta
rakco uu takaday. Haddaba qofka waxaa la doonayaa inuu ku dadaalo inuu had iyo
goor laasimo inuu qofku masaajidka ku jiro xilliga aadaanka.
3.
Bisimka oo aad qabsato:
Nabigu wuxuu noo jideeyey
in bisimka la qabsato marar badan ay ka mid tahay marka aad dhar gashanayso,
maxaa yeelay bisimku wuxuu kala asturaa indhaha shaydaanka iyo cawrada dadka,
qofkuna mar kasta inuu dikriga ilaahay afka ku hayo ayaa haboon. Nabigu
wuxuu yiri: {haddii qofku mark uu safar yahay
uu dikriga Ilaahay weheshado, Allaah ayaa wuxuu qofkaa u soo diraa malag
ilaaliya, haddiise qofku uu safarka isku dhaafiyo gabay iyo wax la mid ah,
waxaa Allaah u soo diraa shaydaan. Haddii aan fiirino xaaladda ay dad
badan ay ku sugan yihiin marka ay safar aadan iyagoo ka caado dhigtay inay
dhegaystaan gabay ama hees iyo wax aan kuwaa ka duwanayn waxaa kuu cadaanaysa
in uu shaydaan safarka ku weheliyo. Marka digriga Ilaahay waa waxyaalaha
laysaga ilaasho hagardaamada shaydaanka.
4.
Sanka oo aad biya galiso marka aad hurdad ka kacdo.
Qofku
markuu hurdada ka kaco waxaa loo jideeyey in uu sankiisa saddex jeer biyo galyo
oo uu ka soo saaro sida uu nabigu sheegayna shaydaanka ayaa ku barya habeenka
qofka sanqaroorkiisa marka uu sankiisa biyaha soo mariyo ka dib wuxuu qofku
dareemaa firfircooni.
5.
Ilaahay oo la magan galo.
Illaahay
oo aad shaydaanka ka magan gashaa waa wax yaalaha laysaga ilaasho shaydaanka,
qofkana waxaa la amaray inuu cawdubilaysto dhowr goor sida
a)
markuu maqlo dameer qaylinay:
nabigu
wuxuu yiri: markaad maqashaan dameer cidiis ilaahay ka magan gala wuxuu
arkay shaydaan haddiise aad maqashaan diiqa oo ciyaya ilaahay waydiista
fadligiisa wuxuu arkay malag, eyguna waa la mid haddii uu ciyo aygu waa la
cawdubilaysanayaa nabigu wuxuu tilmaamay inay arkaan waxa aan dadku arki Karin.
b)
Marka
uu qofku qur’aanka akhrinayo waa inuu ilaah magan galaa, Allaah wuxuu yiri {markaad akhrinaysid qur’aanka ilaahay
ka magan gal shaydaanka.}. naxal 98.
c)
marka
uu qofku caraysan yahayna waa inuu Allaah magan galaa: Nabiga ayaa arkay nin caraysan markaa ayuu nabigu yiri waxan
aqaan kalimad hadduu oran lahaa xanaaqu uu ka tagi lahaa haddii uu
cawdu-bilaysan lahaa carada iyo xanaaqu waa ka tagi lahaayeen.
d)Marka
qofku uu galay musqusha:
Nabigu wuxuu jideeyey in
haddii qofku rabo inuu galo musqusha allaah ka magan galo
shaydaanka
kiisa dhedig iyo kiisa lab
6.
Sufuufta salaad oo la simo:
Marka
jameecada la tukanayo waxaa lays amray in la simo sufuufta, taas oo ah mid
lagula dirirayo shaydaanka, sida uu Nabigu u yiri:{sima safafka ha uga taginina shaydaanka daldaloolada
safafka dhexdooda ah, Illaah ayaan ku dhaartaye anigu shaydaan ayaan arkaa ku
jira sufuuftiina dhexdeeda isagoo aad mood ari dhexdiina kujira.
7.
Hamaansiga oo laysku cesho:
Markii
aad hamaansanaysid salaada dhexdeeda iska ilaali inaad cod xun kaa soo baxo
haddii cod xun sida "aaaaahhh" uu kaa soo baxa waxa kugu qoslaya
shaydaanka, waana xiliyada uu shaydaanka ama jinigu qofka galaan, ha ogolaan in
shaydaanku afka kaa galo ama kugu qoslo, afka gacanta saar isku celi hamaansiga
inta awoodaada ah.
8.
xus ilaahay markaad guriga galaysid iyo xilliga cuntada:
Haddii
aad Illaahay xusto marka aad guriga galaysid iyo marka aad wax cunaysid
shaydaanku wuxuu yiraahdaa isagoo la hadlaya shaydaanka kale "caawa meel lagu baryo iyo cashoba ma jirto",
haddii aad guriga soo gasho oo aad cuntada cunto adigoon Allaah xusayn wuxuu
shaydaanku ku yiraahdaa saxiibkiisa halka ayaa caawa
hoyaatin iyo cashoba ka jirtaa
9.
Ha isu ekaysiin shaydaanka:
Shaydaanku
wuxuu leeyahay astaamo iyo dhaqan gaar ah oo qofka la doonayo in uu iska
ilaasho in uu shabaho ama isu ekaysiiyo shaydaanka, waxaa ka mid dhaqamada
shaydaanka: degdegga, degdeggu waa astaanta shaydaanka, qofka oo kab
kaliya ku socda, taasi waa dhaqanka shaydaanka, Nabigu waa diiday in
qofku ku socdo kab kali ah wuxuuna yiri shaydaanka ayaa ku socda kab kali ah,
in qofku fariisto meel jirkiisa uu qaybna har ku jiro qaybna ay qorax taal,
wuxuu Nabigu sheegay in ay tahay meelaha shaydaanku fariisto.
10.
in aad akhrisato suuratul baqarah:
waxay
shariicadu nagu baraarujisay in aan guryaha ku akhrino suuratul baqarah,
wuxuuna Nabigu yiri: {ku akhriya suuratul
baqara guryihiina, maxaa yeelay shaydankuy ma soo galo guri lagu akhriyey
suuratul baqara.